Διαδήλωση εκπαιδευτικών για μαζικές προσλήψει
Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα κατρακυλάει όλο και πιο δεξιά.
Ο Πάνος Γκαργκάνας αναλύει αυτή την προσαρμογή και προτείνει απαντήσεις απο τα αριστερά.
“Ενας απρόσμενος επισκέπτης έκανε για λίγο το γεωστρατηγικό σεμινάριο να ξεστρατίσει. Στην αίθουσα εμφανίστηκε ο προσωπάρχης του Λευκού Οίκου, Ρινς Πρίμπους, ο οποίος ίσως θυμήθηκε τις βόλτες που έκανε στην πλατεία της Αγίας Παρασκευής με τον παππού του και θέλησε να χαιρετήσει την ελληνική αντιπροσωπεία”. (από άρθρο του Νικόλα Ζηργάνου στην ΕφΣυν)1
“Στη συζήτηση με τον κ. Μακμάστερ στον Λευκό Οίκο συμμετείχε και ο προσωπάρχης Ρέινς Πρίμπους, ο οποίος, μάλιστα, ξεκίνησε τη συζήτηση αναπολώντας παιδικές αναμνήσεις για τις βόλτες που έκανε στην Αγία Παρασκευή με τον Ελληνα παππού του...” (από άρθρο του Βασίλη Νέδου στην Καθημερινή).2
Όταν η Καθημερινή και η Εφημερίδα των Συντακτών συμπίπτουν με τόση ακρίβεια στην περιγραφή των ανοιγμάτων της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα προς την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ, τότε δεν αρκεί απλά να θλιβόμαστε για την κατάντια της δημοσιογραφίας που αναπαράγει τέτοιες “ανθρώπινες στιγμές” στις γεωστρατηγικές συναντήσεις του Κοτζιά και του Καμμένου στο Λευκό Οίκο. Λίγες μόνο μέρες μετά από αυτές τις οικειότητες, ένα πλοίο του αμερικανικού στόλου που είχε “εξυπηρετηθεί” στη βάση της Σούδας, το Πόρτερ, χτύπησε με πυραύλους Τόμαχοκ τη Συρία. Ήταν μια εξέλιξη που συνοψίζει συγκλονιστικά το πόσο μακριά έχει φτάσει η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ προς τα δεξιά.
Όταν τον περασμένο Νοέμβρη θέταμε το ερώτημα: “Θα αφήσουμε τον Αλέξη Τσίπρα να βουλιάζει στην αγκαλιά του δίδυμου Τραμπ-Μέρκελ ή θα αναδείξουμε ότι υπάρχει μια άλλη αριστερή εναλλακτική;”,3 αυτή η διαδρομή έμοιαζε τραβηγμένη. Ο Τσίπρας είχε πλέξει το εγκώμιο του Ομπάμα στην επίσκεψή του στην Αθήνα. Ωστόσο ο Κοτζιάς, όπως ισχυρίζονται τα φιλικά του δημοσιεύματα, είχε ήδη ξεκινήσει τα ανοίγματα προς το επιτελείο του Τραμπ.4
Το υπόβαθρο για αυτή την πορεία μέχρι την αγκαλιά της αμερικάνικης ακροδεξιάς δεν βρίσκεται βέβαια στα πρόσωπα των υπουργών Άμυνας και Εξωτερικών της κυβέρνησης Τσίπρα. Βρίσκεται στην ευθυγράμμιση της διαχείρισης ΣΥΡΙΖΑ με τα συμφέροντα του ελληνικού καπιταλισμού σε όλους τους τομείς: και στη διπλωματία και στην οικονομία και στη συνέχεια των κρατικών δομών.
Όπως παρατηρεί χαρακτηριστικά ο Αθανάσιος Έλλις στην Καθημερινή: “Η ελληνική θέση ενισχύεται και από το γεγονός ότι δεν προβάλλεται μεμονωμένα ο ρόλος της Αθήνας, αλλά δίνεται έμφαση και στη συμμετοχή της, μαζί με την Κύπρο, στα τριμερή σχήματα με δύο στενούς συμμάχους των ΗΠΑ στην Ανατ. Μεσόγειο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Υπενθυμίζεται ότι ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σίσι, τον οποίο ο κ. Τραμπ υποδέχεται αύριο στον Λευκό Οίκο, ήταν από τους λιγοστούς ξένους ηγέτες που είχε συναντήσει ο κ. Τραμπ, ως υποψήφιος πρόεδρος, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη”.5
Η πολιτική της προσέγγισης της Ελλάδας με το Ισραήλ εγκαινιάστηκε από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (με υπουργό εξωτερικών τότε τον Αντώνη Σαμαρά) το 1991 και υπηρετήθηκε πιστά από όλες τις επόμενες κυβερνήσεις, ιδιαίτερα από τον Γιώργο Παπανδρέου ως ΥπΕξ του Σημίτη και πρωθυπουργό στη συνέχεια, αλλά και από την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή με ΥπΕξ τη Ντόρα Μπακογιάνη. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ όχι απλά την συνεχίζει, αλλά την ανεβάζει σε νέο επίπεδο.
Την παραμονή του βομβαρδισμού της Συρίας από τον Τραμπ, ο Γιώργος Σταθάκης βρισκόταν στο Ισραήλ για να υπογράψει μαζί με τους ομολόγους του υπουργούς Ενέργειας από την Κύπρο, την Ιταλία και την Κομισιόν της ΕΕ μια συμφωνία για την κατασκευή υποθαλάσιου αγωγού που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη. Όπως έγραψε ο Γιώργος Πίττας στην Εργατική Αλληλεγγύη: “Η συμφωνία, ένα ακόμη επικίνδυνο βήμα σύσφιξης των σχέσεων του ελληνικού κράτους με το δολοφόνο κράτος του Ισραήλ, στην Ελλάδα πέρασε στα ψιλά των εφημερίδων. Αλλού πάλι όχι. Στο σχετικό εκτενές ρεπορτάζ του ο ανταποκριτής των Financial Times υπογραμίζει ότι πρόκειται για μια προσπάθεια που στοχεύει στη μείωση της εξάρτησης (της Ευρώπης) από τη ρωσική ενέργεια... Δεν χρειάζεται να περιμένει κανείς να δει τις τουρκικές (ή και τις ρωσικές) αντιδράσεις για να καταλάβει ότι σε αντίθεση με τις δηλώσεις Σταθάκη η συμμετοχή του Ελληνικού Κράτους στην κατασκευή του αγωγού δεν πρόκειται να είναι βήμα ανάπτυξης και σταθερότητας αλλά όξυνσης των διεθνών και τοπικών ανταγωνισμών στην Ανατολική Μεσόγειο».6
Όταν βλέπουμε όλα αυτά, που δείχνουν με πόση μεθοδικότητα και πόσο κυνισμό η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ φτάνει να συνεργάζεται με Νετανιάχου, Σίσι και Τραμπ, καταλαβαίνουμε πολύ καλύτερα ότι οι μνημονιακές συμφωνίες που υπογράφει με ΕΕ και ΔΝΤ δεν είναι καρπός μιας κυβέρνησης της Αριστεράς που απλά αναγκάζεται να υποκύψει στους εκβιασμούς ισχυρότερων δυνάμεων, αλλά αποτέλεσμα μιας συνολικότερης ευθυγράμμισης με τις επιλογές της άρχουσας τάξης του ελληνικού καπιταλισμού.
Η λεγόμενη “Συμφωνία της Μάλτας” που υπέγραψε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος εγκαταλείπει όλα τα προσχήματα μιας προηγούμενης περιόδου. “Το ΔΝΤ πρέπει να κατανοήσει ότι η επιμονή του για τη λήψη νέων μέτρων λιτότητας από το 2019 και μετά, δηλαδή για την περίοδο μετά το τέλος του προγράμματος, είναι μία επιμονή αντιδημοκρατική, που στηρίζεται σε ένα υπεραισιόδοξο μοντέλο προβλέψεων. Λέω ότι είναι αντιδημοκρατική διότι κανένα Κοινοβούλιο της Ευρωζώνης ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κανένα δημοκρατικό κοινοβούλιο, δε θα μπορούσε να αποδεχθεί ένα τέτοιο αίτημα και να αποφασίσει μέτρα, αν τυχόν χρειαστούν, για μια περίοδο μετά από τρία χρόνια» δήλωνε ο Αλέξης Τσίπρας στη συνέντευξη τύπου μετά τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ τον περασμένο Δεκέμβρη. Ωστόσο στην πρόσφατη συνέντευξή του στο Έθνος της Κυριακής δήλωνε: «Θα κλείσει η συμφωνία, θα ψηφίσουμε μέτρα και αντίμετρα, τα οποία θα εφαρμοστούν μετά το 2019 - και αυτό μόνο εάν εν τω μεταξύ υπάρχουν ουσιαστικά μέτρα για το χρέος και έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζονται».7
Οι “θεωρίες” της αβεβαιότητας
Η υποχώρηση δεν αφορά μόνο το “διαδικαστικό” σκέλος με την αποδοχή της αντιδημοκρατικής ψήφισης εδώ και τώρα δημοσιονομικών μέτρων για το 2019. Το περιεχόμενο των μέτρων είναι απάνθρωπο καθώς η Συμφωνία της Μάλτας κόβει δραματικά και τις συντάξεις με την κατάργηση της λεγόμενης “προσωπικής διαφοράς” αλλά και τους μισθούς με τη μείωση του αφορολόγητου. Όλες οι διακηρύξεις για το “τέλος της λιτότητας” μετά τη λήξη του τρίτου μνημόνιου πάνε περίπατο και στη θέση τους μπαίνουν δεσμεύσεις για επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων ύψους 3,5% για πολλά χρόνια. Όταν υπέγραφε το τρίτο μνημόνιο, ο ΣΥΡΙΖΑ έλεγε ότι τουλάχιστον με τη διαπραγμάτευσή του κατάφερε να μειώσει τις δεσμεύσεις του “mail Χαρδούβελη” για πλεονάσματα επιπέδου 3,5%. Τώρα υπερηφανεύεται ότι πετυχαίνει πλεονάσματα που υπερβαίνουν τους στόχους του τρίτου μνημόνιου και δεσμεύεται να διαιωνίσει τέτοιες “επιτυχίες”.
Η υποταγή του ΣΥΡΙΖΑ στο νεοφιλευθερισμό συνολικεύεται με την αποδοχή του ιδεολογήματος ότι η καθυστέρηση στο κλείσιμο της αξιολόγησης μεγαλώνει το κόστος για την οικονομία γιατί δημιουργεί “αβεβαιότητα”. Την αρχή αυτής της στροφής τη διατύπωσε ο Χουλιαράκης με την τοποθέτηση “καλύτερα μια κακή συμφωνία τώρα, παρά μια καλύτερη αργότερα”. Στη συνέχεια προσαρμόστηκε όλο το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Η πατρότητα, όμως, ανήκει στη Νέα Δημοκρατία, η οποία είχε δώσει ακόμη και αριθμητικούς υπολογισμούς για το “κόστος” της διαπραγμάτευσης το πρώτο εξάμηνο του 2015 και τώρα πέρασε όλους τους πρώτους μήνες του 2017 επαναλαμβάνοντας μονότονα ότι όσο δεν κλείνει η αξιολόγηση τόσο η αβεβαιότητα διώχνει τους επενδυτές.
Η πραγματικότητα, βέβαια, είναι τελείως διαφορετική. Στις 14 Φλεβάρη η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε ότι:
“το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε όρους όγκου, κατά το 4ο τρίμηνο 2016, παρουσίασε μείωση κατά 0,4% σε σχέση με το 3ο τρίμηνο 2016”.8 Ήταν μια διάψευση των προσδοκιών ότι η ελληνική οικονομία είχε μπει σε φάση ανάκαμψης. Λίγο αργότερα, ανακοινώθηκε ότι το 2016 συνολικά έκλεισε με το ΑΕΠ ακριβώς στα ίδια επίπεδα με το 2015. Όπως δείχνει και το διάγραμμα που συνόδευε την ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ στις 14/2, αυτό το “σούρσιμο” της οικονομίας την χαρακτηρίζει από το 2014, όταν τερματίστηκε η μεγάλη βουτιά της περιόδου 2009-2013, αλλά αντί για ανάκαμψη ήρθε μια σταθερότητα μηδενικής ανάπτυξης. Οι προσδοκίες για ένα επερχόμενο success story διαψεύστηκαν και επί Σαμαρά και επί Τσίπρα. Η περιγραφή της οικονομικής τριετίας 2014-2016 με όρους “αβεβαιότητας” επειδή η διαχείριση πέρασε από τη ΝΔ στον ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ απλά ένας μύθος.
Η αδυναμία της οικονομίας να περάσει σε ισχυρή ανάκαμψη μετά από τόσο δραματική ύφεση, δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο της ελληνικής οικονομίας. Αντίθετα, όλοι οι διεθνείς οργανισμοί διαπιστώνουν ασθενικές ή επισφαλείς ανακάμψεις σε όλα τα μήκη και τα πλάτη. Το πιο πρόσφατο αλλά και πιο χτυπητό παράδειγμα είναι οι ΗΠΑ. Σύμφωνα με τους Financial Times, “ένα απογοητευτικό πακέτο στοιχείων που ανακοινώθηκαν χθες (14 Απρίλη), ήρθε να προστεθεί σε μια σειρά από άλλα που πλήτουν τις ελπίδες ότι τα νέα μέτρα απελευθέρωσης των αγορών και ενίσχυσης των κρατικών δαπανών για έργα υποδομών από τον Πρόεδρο Τραμπ θα πυροδοτούσαν πιο γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης και θα βοηθούσαν να συρθεί η παγκόσμια οικονομία έξω από την παρατεταμένη απαισιοδοξία της”.9 Από τότε που κέρδισε τις εκλογές ο Τραμπ, το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης έχει μια ξέφρενη ανοδική πορεία στηριγμένη στην προσδοκία μιας πιο δυναμικής ανάκαμψης. Η διάψευση αυτής της προσδοκίας είναι κάπως δύσκολο να αποδοθεί σε “κλίμα αβεβαιότητας που διώχνει τους επενδυτές” την ώρα που ο Τραμπ έχει παραδώσει όλα τα κλειδιά του οικονομικού επιτελείου του στους ίδιους τους “επενδυτές”.
Η πραγματική εξήγηση βρίσκεται στη στασιμότητα των επενδύσεων. Σύμφωνα με μια μελέτη της τράπεζας Wells Fargo που παρουσιάζει ο Michael Roberts10, η μέση ετήσια απώλεια στις πάγιες επενδύσεις των επιχειρήσεων στις ΗΠΑ το διάστημα 2008-15 ήταν 20,1%!10 Αν δεν καλυφθεί αυτό το κενό, καμιά φιλολογία περί ενίσχυσης της οικονομικής ανάκαμψης δεν έχει αντίκρυσμα. Για την Ελλάδα, τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (που ως γνωστό ελέγχεται πλέον από τις Βρυξέλλες και όχι από την ελληνική κυβέρνηση) για τον Ακαθάριστο Σχηματισμό Παγίου Κεφαλαίου δείχνουν συνεχή πτώση από τα 63,1 δις ευρώ το 2007 στα 20,9 δις το 2013 και στη συνέχεια στασιμότητα στα 21,0 δις το 2014, στα 17,3 δις το 2015 και στα 18,5 δις το 2016.11 Οι μισές από αυτές τις δραματικές απώλειες σημειώνονται στην οικοδομή όπου τα νούμερα πέφτουν από τα 25,2 δις ευρώ το 2007 στα 1,8 δις το 2014, όπου και παραμένουν.
Στην πράξη, λοιπόν, η καθήλωση της οικονομίας στα τάρταρα που την έρριξε η κρίση έχει να κάνει με τη νεοφιλελεύθερη ηλιθιότητα ότι οι επενδύσεις θα έρθουν από τους ιδιωτικούς όμιλους ενώ ο δημόσιος τομέας δεν έχει να κάνει τίποτε άλλο από το να διαμορφώνει κατάλληλο περιβάλλον περικόπτωντας τις δαπάνες του και ιδιωτικοποιώντας τις επιχειρήσεις και τις υπηρεσίες του. Η προσχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτή την ορθοδοξία έγινε αρχικά με δικαιολογίες ότι θα είναι προσωρινή και αναγκαστική και εξελίχθηκε σε μόνιμη (με πενταετίες πρωτογενών πλεονασμάτων ύψους 3,5%) μετά βαϊων και κλάδων.
“Ηγεμονικά” παραμύθια
Η πορεία αυτή του ΣΥΡΙΖΑ έχει δώσει τα περιθώρια στη δεξιά να υπερηφανεύεται ότι πλέον έχει την ιδεολογική ηγεμονία. Περάσαμε ένα προηγούμενο διάστημα όπου οι απολογητές της δεξιάς ισχυρίζονταν ότι φτάσαμε στην κρίση επειδή, όποια κυβέρνηση και αν ήταν επάνω στα χρόνια από τη μεταπολίτευση μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης, κυρίαρχες ήταν οι ιδέες της Αριστεράς.12
Πέρα από τη γελοιότητα ενός Βορίδη που κάνει αναφορές στον...Γκράμσι για να δείξει ότι κατέχει την έννοια της ηγεμονίας, εκείνη η αφήγηση ήταν κυριολεκτικά ανιστόρητη.
Οι αποτυχίες και οι κρίσεις του ελληνικού καπιταλισμού και οι αγωνιώδεις προσπάθειες των κυβερνήσεών του να βρουν διεξόδους μέσα στην μακρόσυρτη περίοδο κρίσεων του παγκόσμιου καπιταλισμού από την “πετρελαϊκή” του 1973 μέχρι τη σημερινή, εξαφανίζονται και ισοπεδώνονται. Υποτίθεται ότι κάτω από την πίεση ενός διαχρονικού αριστερού “λαϊκισμού” ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έγινε “σοσιαλμανής”, ο Ανδρέας Παπανδρέου σαγηνεύτηκε από αυτό το ρεύμα, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δεν κατάφερε να γίνει μια νικηφόρα ελληνική Θάτσερ, ο Σημίτης παρέμεινε ένας πρώιμος Μπλερ που ποτέ δεν ωρίμασε και ο Κώστας Καραμανλής απλά περιορίστηκε να βλέπει βίντεο στη Ραφήνα, ενώ οι επενδυτές προσπερνούσαν μια χώρα όπου “καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε”. Όλα τα φτηνοπολιτικά κλισέ ντυμένα με βαρύγδουπες φράσεις περί “ηγεμονίας”.
Έχουμε γράψει αλλού για την πραγματική πορεία των κρίσεων.13 Για την πρώτη βαριά υπερχρέωση του ελληνικού δημόσιου στη δεκαετία του 1980 μέσα από τη διάσωση των “προβληματικών επιχειρήσεων” και τη μετατροπή των “θαλασσοδανείων” του ιδιωτικού τομέα σε δημόσιο χρέος. Για την στροφή προς τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και τις μεγαλομανίες των τραπεζιτών (και του Στέφανου Μάνου) ότι θα κάνουν την Αθήνα “Σίτι των Βαλκανίων”. Για το πέρασμα της δραχμής από τη σύνδεση με το δολάριο στην ένταξη στο ευρώ και πώς διευκόλυνε τη διαχείριση του χρέους μέχρι το σκάσιμο της κερδοσκοπικής φούσκας το 2008. Για την αναγκαιότητα ενός αντικαπιταλιστικού μεταβατικού προγράμματος για το σπάσιμο του φαύλου κύκλου.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ποτέ δεν διακρινόταν για το βάθος των αναλύσεών του. Συχνά πυκνά περιοριζόταν σε κριτικές για “αποτυχημένα μοντέλα ανάπτυξης” έχοντας πάντα ως προσανατολισμό ότι οι αντικαπιταλιστικές ανατροπές είναι εκτός ημερήσιας διάταξης και ότι αυτό που απαιτείται είναι μια αντικατάσταση της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης με ένα νέο μίγμα οικονομικής πολιτικής. Η ανάδειξή του στην κυβέρνηση απογύμνωσε την πολιτική του από τις γενικότητες περί “νέου μίγματος” και έφερε στην επιφάνεια τις συνέχειες και τις ομοιότητες της διαχείρισης του ελληνικού καπιταλισμού από ένα κόμμα της ρεφορμιστικής αριστεράς που έχει αποκλείσει τις ριζικές ανατροπές.
Πάνω σε αυτή τη βάση εμφανίζονται τώρα αφηγήσεις σαν αυτή του Αλέξη Παπαχελά στην Καθημερινή που λέει ότι πρέπει να ευχαριστήσουμε την κυβέρνηση επειδή: “Ηλθε όμως ο ΣΥΡΙΖΑ και γκρέμισε ταμπού και κλισέ δεκαετιών. Θυμηθείτε, για παράδειγμα, πώς αντιμετώπιζε ο ελληνικός λαός τις Ενοπλες Δυνάμεις μετά το 1974. ... Το ταμπού έσπασε.
Τα ίδια με τις ιδιωτικοποιήσεις και την ανάγκη προσέλκυσης επενδύσεων. ... Οσο για τον συνδικαλισμό, βρίσκεται σήμερα στο ναδίρ του. Η Αθήνα βιώνει πολύ λιγότερες συγκεντρώσεις. Οι απεργίες που μπλόκαραν τα λιμάνια και τα ξενοδοχεία ανήκουν στο παρελθόν, καθώς ο πάλαι ποτέ κραταιός συνδικαλισμός είναι σκιά του εαυτού του.”14
Όσο παραμύθι ήταν ότι από το 1974 και μετά “ηγεμόνευε” η Αριστερά και μας οδηγούσε στη χρεοκοπία, άλλο τόσο ευσεβής πόθος των αστών είναι τώρα η “κατάρρευση των ταμπού” και η επικράτηση μιας “κανονικότητας” όπου το κέρδος, ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, οι καραβανάδες και οι μπάτσοι έχουν “αποενοχοποιηθεί”. Και μόνο η απαρίθμηση των κινητοποιήσεων εκείνες τις βδομάδες όπου η Καθημερινή πρόβαλε αυτους τους ισχυρισμούς είναι ενδεικτική. Το Σάββατο 18 Μάρτη είδε τις μεγαλύτερες αντιρατσιστικές διαδηλώσεις με μαζική συμμετοχή προσφύγων σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Μυτιλήνη και πολλές άλλες πόλεις. Στις 15 Μάρτη απεργούσαν τα Νοσοκομεία και τις επόμενες μέρες η Εθνική Ασφαλιστική. Στις 4 Απρίλη διαδήλωναν στο κέντρο της Αθήνας οι συνταξιούχοι, στις 5 οι εκπαιδευτικοί, στις 6 οι νοσοκομειακοί γιατροί, στις 7 Απρίλη σείστηκε η Πτολεμαϊδα από το συλλαλητήριο για τη ΔΕΗ και το Σάββατο 8 Απρίλη έγινε η μεγαλύτερη από το 2013 αντιφασιστική πορεία προς τα κεντρικά γραφεία της Χρυσής Αυγής στη Μεσογείων.
Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία της ΓΣΕΕ μπορεί να κοιμάται, αλλά οι συσχετισμοί σε έναν μεγάλο όμιλο όπως η Ιντρακόμ δείχνουν μια διαφορετική εικόνα: η απόπειρα της εργοδοσίας να αφήσει τους εργαζόμενους στο τμήμα συντήρησης (InMaint) απλήρωτους σκόνταψε στην απόφαση για 48ωρη απεργία 6-7 Μάρτη και όταν η εργοδοσία προχώρησε σε εκδικητικές απολύσεις συνδικαλιστών, μια νέα 48ωρη απεργία στις 16-17 Μάρτη πέτυχε την ανάκλησή τους καθώς οι εργαζόμενοι επέμειναν και τη δεύτερη μέρα παρά το γεγονός ότι τα δικαστήρια είχαν κηρύξει την απεργία παράνομη.
Πέρα από τα επιμέρους παραδείγματα, η συνολική εικόνα που έρχεται από όλη την Ευρώπη αλλά και από την Αμερική μέχρι την Κορέα, δείχνει μια τεράστια ταξική πόλωση που βγαίνει στην επιφάνεια μέσα από πολλές και διαφορετικές αφορμές, οικονομικές και πολιτικές προκλήσεις. Στη Σεούλ, οι δρόμοι πλημμύρισαν από διαδηλωτές επί βδομάδες μέχρι να πετύχουν την καθαίρεση της Προέδρου από αφορμή τα σκάνδαλα διαφθοράς. Στις ΗΠΑ είχαμε έκρηξη που πυροδοτήθηκε από την εκλογή Τραμπ και τα ρατσιστικά διατάγματα αποκλεισμού των μουσουλμάνων. Στην Ευρώπη, ο ακροδεξιός Γκερτ Βίλντερς γνώρισε την ήττα στις εκλογές της Ολλανδίας, ενώ στις γαλλικές εκλογές είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο ότι οι υποψήφιοι των δυο παραδοσιακών κυβερνητικών κομμάτων θα βρεθούν στην ...τέταρτη και πέμπτη θέση.
Ειδικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η πολιτική και οικονομική κρίση και η πόλωση σε κάθε χώρα-μέλος επιτείνεται από τα προβλήματα της ίδιας της Ένωσης. Η Σύνοδος Κορυφής της Ρώμης στη επέτειο των 60 χρόνων από την ίδρυση της ΕΟΚ κάθε άλλο παρά πανηγυρική ήταν. Οι ηγέτες της όχι μόνο δεν είχαν να προσφέρουν κάτι διαφορετικό από το μίγμα λιτότητας και ρατσισμού που κυριαρχεί στις πολιτικές τους, αλλά αναγκάστηκαν να ασχοληθούν με τις κεντρόφυγες τάσεις που χτυπούν την ΕΕ ανοίγοντας συζήτηση περί “πολλών ταχυτήτων” μετά το Brexit. Μια συζήτηση που γίνεται κάτω από τη σκιά σχολιασμών που ήδη μιλούν για τις απειλές εξόδου της Γαλλίας ή/και της Ιταλίας μετά τις εκλογές σε αυτές τις χώρες κλειδιά της ΕΕ.
Είναι αλήθεια ότι η πολιτική των “πολλών ταχυτήτων” δεν είναι κάτι πρωτοφανές στην πορεία από την ΕΟΚ στην ΕΕ. Η διεύρυνση της ΕΟΚ των Έξη με τη Βρετανία και άλλα μέλη της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) πέρασε μέσα από την καθιέρωση “εξαιρέσεων” για να ξεπεραστούν εντάσεις (προσωρινά όπως αποδείχθηκε τώρα με το Brexit). Η Ζώνη Σένγκεν ποτέ δεν έφτασε σε όλα τα κράτη και βέβαια το ίδιο ισχύει για την Ευρωζώνη.
Σε όλα τα προηγούμενα στάδια αυτής της πορείας, όμως, η ευελιξία των πολλών ταχυτήτων λειτούργησε συνεκτικά χάρη σε δυο παράγοντες, που σήμερα είναι υπό αμφισβήτηση.
Ο πρώτος ήταν η δυναμική της συσσώρευσης του κεφάλαιου σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Κάθε βήμα “εμβάθυνσης” και “διεύρυνσης” της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στηρίχτηκε σε πρακτικές που ήδη είχαν καθιερώσει οι μεγαλύτερες πολυεθνικές επιχειρήσεις των χωρών μελών. Από την ίδια την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) που ήταν ο προπομπός της ΕΟΚ μέχρι τη δημιουργία του ECU και του ευρώ, περνώντας μέσα από την Κοινή Αγροτική Πολιτική, μπροστά πήγαιναν οι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες, τα μεγαθήρια της βιομηχανίας τροφίμων και οι τράπεζες και πίσω ακολουθούσαν οι “εμπνευστές του ευρωπαϊκού ιδεώδους”.15
Σήμερα οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών δύσκολα μπορούν να προσφέρουν ευνοϊκή γενίκευση νέων δρόμων που ανοίγει το κεφάλαιο μέσα στην κρίση. Για να σταθούμε μόνο σε έναν τομέα, σύμφωνα με αξιόπιστους υπολογισμούς, τα κόκκινα δάνεια του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος φτάνουν το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. Το ποιος θα πληρώσει αυτό το “μάρμαρο” δεν έχει εύκολη απάντηση και διχάζει χώρες και τάξεις. Ποια ιταλική κυβέρνηση θα μπορούσε να αποδεχθεί ότι οι Ιταλοί καταθέτες θα έπρεπε να πληρώσουν το κόστος της διάσωσης των τραπεζών για χάρη των κοινών κανόνων της Ευρωζώνης; Οι πιέσεις για “εξαιρέσεις” είναι τεράστιες και δεν είναι βέβαιο ότι μπορούν να συγκρατηθούν με “ευελιξίες” και δεν θα οδηγήσουν σε νέες κρίσεις exit.
Ένας δεύτερος παράγοντας είναι η διαλυτική δυναμική που τροφοδοτεί η ρατσιστική πολιτική της Ευρώπης-φρούριο. Όσο περισσότερο εμπλέκεται στους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς και τις επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική η ΕΕ και όσο πιο πολύ δαιμονοποιεί τους μετανάστες και τους πρόσφυγες που τρέχουν να σωθούν από αυτές τις καταστροφές, τόσο περισσότερο ενισχύει τη ρατσιστική και εθνικιστική ακροδεξιά. Αλλά δεν υπάρχει κάποιος ενιαίος ευρωπαϊκός εθνικισμός, ούτε ο ρατσισμός περιορίζεται σε μίσος για τους “μη-ευρωπαίους”. Η ρατσιστική ατζέντα ευνοεί το “Πρώτα η Γαλλία” ή το “Πρώτα η Βρετανία”, για να μην πούμε “Η Γερμανία υπεράνω όλων”. Αυτές είναι εντάσεις μέσα στο πολιτικό οικοδόμημα που δεν καταλαγιάζουν με όρκους πίστης στον “ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό”.
Η “κανονικότητα” του Παπαχελά μοιάζει να αποσταθεροποιείται σε όλο και περισσότερες χώρες αντί να “επιστρέφει” στην Ελλάδα. Το πραγματικό θέμα είναι τι κάνει μέσα σε αυτές τις συνθήκες η Αριστερά πέρα από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Η άλλη Αριστερά
Μέσα στο τελευταίο διάστημα έχουν υπάρξει βήματα μπροστά για την κοινή δράση της αριστερής αντιπολίτευσης για την ενίσχυση της εργατικής αντίστασης στις επιθέσεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Στο κινηματικό επίπεδο είχαμε τις κοινές πρωτοβουλίες στήριξης για τα προσφυγόπουλα στα σχολεία κόντρα στις απόπειρες της Χρυσής Αυγής και της ακροδεξιάς συνολικότερα να δημιουργήσουν κινήσεις “αγανακτισμένων γονέων”. Και στο πολιτικό επίπεδο είχαμε την πρωτοβουλία της ΑΝΤΑΡΣΥΑ να απευθύνει ενωτικό κάλεσμα σε όλη την πέρα από τον ΣΥΡΙΖΑ Αριστερά, και στη ΛΑΕ και στο ΚΚΕ.16
Οι κοινές αντιρατσιστικές δράσεις πήραν διαστάσεις. Όπως έγραφε ο Πέτρος Κωνσταντίνου στο προηγούμενο τεύχος αυτού του περιοδικού “Οι κινητοποιήσεις για εγγραφή των προσφυγοπούλων στα σχολεία απόκτησαν μαζικό και ενωτικό χαραχτήρα με μία κινητοποίηση που ανέδειξε την πλειοψηφική δύναμη του κινήματος στις γειτονιές. Ήταν τέτοια η ορμή του κινήματος που έφερε όλη την αριστερά να δίνει τη μάχη μαζί στα σχολεία.
Στο Πέραμα, η εισβολή Λαγού στο σχολείου του Ικονίου λειτούργησε σαν τελευταία προειδοποίηση για την επανεμφάνιση των ταγμάτων εφόδου στις γειτονιές του Παύλου Φύσσα. Οι σύλλογοι εκπαιδευτικών, το ΠΑΜΕ, το ΕΚΠ, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, η ΛΑΕ, κομμάτια του ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκαν μαζί στις πύλη του σχολείου τσακίζοντας την απειλή των χρυσαυγιτών.
Στο Περιστέρι, η αντιρατσιστική δράση έφτασε να κερδίζει γονείς μπερδεμένους από τους χρυσαυγίτες και στο τέλος οι ίδιοι μοίραζαν δώρα στα προσφυγόπουλα όταν έφτασαν στα σχολεία.
Στο Ωραιόκαστρο, που χρησιμοποιήθηκε από τους φασίστες σαν παράδειγμα, ήρθε η ίδια η αυτοδιάλυση της «Πατριωτικής Κίνησης», των φασιστοειδών που οργάνωναν την ρατσιστική εκστρατεία κατά των προσφυγόπουλων να υπογραμμίσει το μέγεθος της ήττας τους. Και εκεί κινήθηκαν μαζί το ΠΑΜΕ, η ΚΕΕΡΦΑ, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ο αναρχικός χώρος”.17
Αυτή η δυναμική επιβεβαιώθηκε με την επιτυχία των συλλαλητήριων στις 18 Μάρτη και είναι σημαντική προς δυο κατευθύνσεις. Πρώτο, γιατί βάζει τις βάσεις ώστε η αγανάκτιση από τη διαχείριση της κρίσης από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ να στρέφεται προς τα αριστερά και όχι να μπερδεύεται από την ακροδεξιά ρατσιστική ρητορική. Και δεύτερο, γιατί δείχνει στην πράξη ότι μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους τομείς.
Ένα προφανές επόμενο βήμα είναι η κοινή στήριξη, το άπλωμα και ο συντονισμός των κινητοποιήσεων που διεκδικούν προσλήψεις και χρηματοδότηση στα νοσοκομεία, στα σχολεία και στους δήμους. Οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία, με πρωτοπόρο ρόλο του Συντονιστικού τους, έχουν ανοίξει αυτό το μέτωπο με πολλούς τρόπους: με τη στήριξη στους λεγόμενους “εργολαβικούς”, καθαρίστριες συνήθως, που διεκδικούν σταθερή δουλειά και όχι ανακύκλωση της ανεργίας, με τα “Καραβάνια της Υγείας” σε όλες τις περιοχές, με έναν απεργιακό ανταρτοπόλεμο ενάντια σε “συγχωνεύσεις” κλινικών και μετακινήσεις προσωπικού που διαλύουν δομές. Στην ίδια κατεύθυνση έχουν αρχίσει να κινούνται εκπαιδευτικοί και εργαζόμενοι στους δήμους. Ο συντονισμός αυτών των προσπαθειών μπορεί να αναδείξει ένα ισχυρό απεργιακό κίνημα που χτυπάει στην καρδιά της μνημονιακής λιτότητας διεκδικώντας προσλήψεις κόντρα στα “πρωτογενή πλεονάσματα”.
Αντίστοιχο πεδίο δράσης ανοίγεται ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις. Οι απεργίες στην Εθνική Ασφαλιστική έδειξαν ότι ακόμη και κλάδοι που είχαν χρόνια να κινηθούν μπορούν να συσπειρώνονται μαζικά ενάντια σε αυτά τα χτυπήματα. Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για τομείς όπως η ΕΥΔΑΠ, η ΔΕΗ, η ΕΥΑΘ, ο ΟΛΘ που έχουν πλούσια εμπειρία αγώνων και βρίσκονται στο στόχαστρο των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η κυβέρνηση. Προφανώς οι υπουργοί του Τσίπρα κινούνται με κάθε είδους μεθοδεύσεις για να αποφύγουν μετωπικές συγκρούσεις με αυτά τα δυνατά κομάτια της εργατικής τάξης. Αλλά είναι εξίσου προφανές ότι η κοινή δράση της Αριστεράς θα μπορούσε να χτίσει εδώ ένα από τα πιο ισχυρά μέτωπα της εργατικής αντίστασης.
Βέβαια, υπάρχουν δυσκολίες και εμπόδια που χρειάζεται να ξεπεραστούν για να προχωρήσει μια τέτοια δυναμική. Το 20ο Συνέδριο του ΚΚΕ που έγινε μέσα σε αυτό το διάστημα δεν βοήθησε στο να ενθαρρύνει την κοινή δράση. Οι όποιοι σχετικοί προβληματισμοί διατυπώθηκαν στον προσυνεδριακό διάλογο ελάχιστα καθρεφτίστηκαν στις τελικές θέσεις που δεν παρέλειψαν να εξαπολύσουν μύδρους “στον οπορτουνισμό των λεγόμενων μεταβατικών προγραμμάτων”.18 Η ηγεσία του ΚΚΕ αρνείται να συναντήσει την ΑΝΤΑΡΣΥΑ για να συζητήσουν την πολιτική πρόταση που της έστειλε.
Προβλήματα υπάρχουν και από την πλευρά της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Μέσα της υπάρχουν δυνάμεις που δεν επιθυμούσαν να απευθυνθεί η πολιτική πρότασή της ούτε στη ΛΑΕ ούτε στο ΚΚΕ. Αυτού του είδους ο σεχταρισμός διαμορφώνει αγκυλώσεις που γίνονται τροχοπέδη στις πρωτοβουλίες. Όσο πιο γρήγορα ξεπεραστούν, τόσο το καλύτερο για την κοινή προοπτική.
Άμεσα έχουμε μπροστά μας χειροπιαστά βήματα στο αντιφασιστικό μέτωπο καθώς κλείνουν δυο χρόνια από την έναρξη της δίκης της Χρυσής Αυγής και έχει δραματική αμεσότητα το αίτημα για να κλείσουν τα γραφεία των νεοναζί και να γυρίσουν πίσω στη φυλακή οι ηγέτες τους μετά την επίθεση που οργάνωσαν κατά του φοιτητή Αλέξη Λάζαρη. Η ενωτική διαδήλωση στο Εφετείο στις 27 Απρίλη με τη συμμετοχή του ΣΦΕΑ και της ΑΔΕΔΥ είναι ένας σταθμός. Έχουμε μπροστά μας την Πρωτομαγιά και την ώθηση για πανεργατικό ξεσηκωμό ενάντια στο πέρασμα της “Συμφωνίας της Μάλτας”. Σε πείσμα των κυρίαρχων αντιλήψεων που κυκλοφορούν, η κρίση του ΣΥΡΙΖΑ δεν τελείωσε όταν ο Τσίπρας πέταξε έξω το Αριστερό Ρεύμα και κέρδισε ξανά τις εκλογές το φθινόπωρο του 2015. Η διαφωνία των 13 στην Κεντρική Επιτροπή που συζήτησε τη Συμφωνία είναι μόνο ένα μικρό δείγμα για τα πικρά ποτήρια που έχουν μπροστά τους όσοι παραμένουν στο άρμα του ΣΥΡΙΖΑ.
Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα έδωσε και δίνει όλες τις δυνάμεις του για να ξεδιπλωθεί η δυναμική της αριστερής εναλλακτικής απέναντι στην αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ. Ο καλπασμός του Τσίπρα προς τα δεξιά είναι τόσο προκλητικός ώστε χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες της εργατικής τάξης, της νεολαίας και της Αριστεράς αναζητούν διέξοδο. Στο χέρι μας είναι να βοηθήσουμε ώστε αυτή η αναζήτηση να πάρει σάρκα και οστά. Το άρθρο του Άλεξ Καλλίνικος που θυμίσαμε πιο πάνω κλείνει με μια αναφορά στη συμβολή του SWP και της ΟΣΕ τότε (1994) στην προσπάθεια να ξεφύγει η αριστερά του Μάη του 1968 από τις συμπληγάδες της ενσωμάτωσης στο ρεφορμισμό και της σεχταριστικής απομόνωσης. Σαρανταπέντε χρόνια μετά την πρώτη δημόσια εμφάνιση της ΟΣΕ και είκοσι χρόνια από τη δημιουργία του ΣΕΚ αυτή η συμβολή είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. n
Σημειώσεις
1. “Μας άκουσαν με το καλημέρα”, Ν. Ζηργάνος, Εφημερίδα των Συντακτών, 19 Μάρτη http://www.efsyn.gr/arthro/mas-akoysan-me-kalimera
2. “Ελληνικό πολεμικό για συνοδεία αεροπλανοφόρου”, Β.Νέδος, Καθημερινή, 27 Μάρτη, http://www.kathimerini.gr/902194/article/epikairothta/politikh/ellhniko-polemiko-gia-synodeia-aeroplanoforoy
3. Η άποψή μας: Ομπάμα και Τσίπρας-ελπίδα τους η Μέρκελ, Εργατική Αλληλεγγύη, Νο 1250, 22 Νοέμβρη 2016, http://ergatiki.gr/article.php?id=14690&issue=1250
4. “Στο καλό κλίμα που υπήρξε, συνέβαλε σημαντικά και η προνοητικότητα του Νίκου Κοτζιά να προσεγγίσει και το επιτελείο του Ντόναλντ Τραμπ πολύ πριν από το τελικό αποτέλεσμα των εκλογών και να κρατήσει ισορροπίες μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών”, στην ΕφΣυν, όπου και πιο πάνω.
5. “Πιο στενή σχέση με τις ΗΠΑ θέλει η Αθήνα”, Α. Έλλις, Καθημερινή, 2 Απρίλη, http://www.kathimerini.gr/903421/article/epikairothta/politikh/pio-stenh-sxesh-me-tis-hpa-8elei-h-a8hna
6. “Αγκαλιές με τον Τραμπ και το Ισραήλ, κόντρες με την Τουρκία”, Γ. Πίττας, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1269, 11 Απρίλη, http://ergatiki.gr/article.php?id=15708&issue=1269
7. Δήλωση Αλέξη Τσίπρα στο Έθνος, 2 Απρίλη, http://www.ethnos.gr/politiki/arthro/mono_me_lysi_gia_to_xreos_tha_efarmostoun_ta_metra-65097828/
8. http://www.statistics.gr/documents/20181/3249686
/A0704_SEL84_DT_QQ_04_2016_01_E_GR.pdf/c6ef3392-2a63-4275-b27d-3e0fbc655b7a
9. “Trump economy hopes dented as fall in car sales hints at lower retail spending”, FinancialTimes, 15-16 April.
10. https://thenextrecession.files.wordpress.com/2017/03/us-biz-inv.jpg
11. http://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SEL18/-
12. Μια αναδρομή στην κατασκευή αυτού του ισχυρισμού υπάρχει στο ένθετο “Υποτυπώσεις” της Αυγής, 15-16 Απρίλη. Το κείμενο των Α. Ζενάκου-Χ. Νάτση εντοπίζει τις διαδρομές από Καλύβα, Μαραντζίδη μέχρι Βορίδη και Μανδραβέλη, αλλά παραμένει στο επίπεδο μιας ανάλυσης που μιλάει για τη διαμόρφωση ενός “ακραίου κέντρου”.
13. “Η πολλαπλή αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού”, Π. Γκαργκάνας, Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 117, http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=883. Και στο συλλογικό “Ο ελληνικός καπιταλισμός, η παγκόσμια οικονομία και η κρίση”, β΄έκδοση, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, Μάης 2013.
14. “Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ”, Α. Παπαχελάς, Καθημερινή της Κυριακής, 19 Μάρτη. http://www.kathimerini.gr/901171/opinion/epikairothta/politikh/ena-megalo-eyxaristw-sthn-kyvernhsh-syriza
15. βλέπε σχετικά στο συλλογικό “Κρίση στην ΕΕ και Αντικαπιταλιστική Εναλλακτική”, έκδοση Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, Οκτώβρης 2016. Ιδιαίτερα τα άρθρα της Μαρίας Στύλλου “ΕΟΚ 1950-70, αναζητώντας τη μεγάλη αγορά” και “Η ΕΟΚ μετά το Μάαστριχτ”. Επίσης το άρθρο του Άλεξ Καλλίνικος “Crisis and class struggle in Europe today” στο περιοδικό International Socialism No 63 summer 1994, https://www.marxists.org/history/etol/writers/callinicos/1994/xx/crisiseur.htm, όπου εξετάζει προβλήματα αντίστοιχα με τα σημερινά σε μια προηγούμενη κρίση.
16. http://antarsya.gr/node/4197
17. “Προς τη διεθνή κινητοποίηση της 18 Μάρτη”, Π. Κωνσταντίνου, Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 121, http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=953
18. “Το 20ο συνέδριο του ΚΚΕ: η ισχυροποίηση δεν έρχεται ξορκίζοντας τα μεταβατικά προγράμματα”, Λ. Μπόλαρης, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1268, 5 Απρίλη, http://ergatiki.gr/article.php?id=15672&issue=1268