Οι ΗΠΑ συγκλονίστηκαν από τεράστια συλλαλητήρια ενάντια στον Τραμπ με σύνθημα “ Κάτω τα χέρια”
Οι πρώτες 100 μέρες της νέας θητείας του Τραμπ ανέδειξαν και τις αγριότητες των επιθέσεών του αλλά και τις εσωτερικές αντιφάσεις και τις μαζικές αντιστάσεις.
Ο Γιώργος Πίττας δίνει την εικόνα.
«Σαν ταύρος σε κινέζικο μαγαζί με πορσελάνες, ο Τραμπ στη δεύτερη διακυβέρνησή του θα αποσταθεροποιήσει τον καπιταλισμό ακόμη περισσότερο» έγραφε το Νοέμβριο στο Socialist Worker ο Άλεξ Καλίνικος σε ένα άρθρο που επεσήμανε εγκαίρως τη διάσταση μεταξύ των απόψεων για τους δασμούς στο οικονομικό επιτελείο του Τραμπ. Πριν καλά-καλά κλείσουν οι 100 πρώτες μέρες της προεδρίας του, το μοναδικό που μπορεί κάποιος να πει με σιγουριά είναι ότι η εικόνα της «παντοδυναμίας» του ξεθωριάζει με ταχύτητα ανάλογη των δηλώσεων που αραδιάζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Στην ορκωμοσία του, έλεγε: «Θα είμαστε περήφανοι, θα είμαστε δυνατοί, και θα κερδίζουμε όπως ποτέ στο παρελθόν». Από κάτω, οι πρώην Ρεμπουπλικανοί πρόεδροι χειροκροτούσαν με κάποια αμηχανία ενώ οι Δημοκρατικοί τον άκουγαν να τους λοιδορεί δίχως να βγάζουν άχνα. Τους μήνες που μεσολάβησαν ανάμεσα στις εκλογές και την ανάληψη της εξουσίας από τον Τραμπ η διακυβέρνηση Μπάιντεν έκανε τα πάντα για να τον διευκολύνει, εξασφαλίζοντας «τη συνέχεια του κράτους».
Με την αυτοπεποίθηση του χάρτη των ΗΠΑ που «βάφτηκε κόκκινος», ο Τραμπ εξαπέλυσε «σοκ και δέος» σε όλα τα μέτωπα με στόχο να ξανακάνει την «Αμερική Μεγάλη» όπως ήταν και το σλόγκαν της καμπάνιας του. Αλλά η πρώτη εβδομάδα του Απρίλη εξελίχθηκε σε ιλαροτραγωδία για τις ΗΠΑ.
Στις 2 Απριλίου, τη λεγόμενη «Μέρα Απελευθέρωσης», ο Τραμπ παρουσίασε το νέο καθεστώς δασμών. Περίπου 80 χώρες θα είχαν να αντιμετωπίσουν υψηλότερους δασμούς 10-50%. Το ύψος των δασμών υπολογίστηκε με βάση το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με κάθε χώρα: 34% στην Κίνα, 20% στην ΕΕ, 24% στην Ιαπωνία, 25% στην Κορέα, 46% στο Βιετνάμ, 26% στην Ινδία κ.ο.κ –με τις χώρες της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας, το «εργοστάσιο του πλανήτη» να δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση.
Οι υψηλότεροι δασμοί θα ξεκινούσαν να εφαρμόζονται στις 9/4. Η Κίνα απάντησε αμέσως ανακοινώνοντας δασμούς 34% στις εισαγωγές από τις ΗΠΑ. Ο Τραμπ τουιτάροντας την απείλησε με πρόσθετους δασμούς 50%. Η ΕΕ μπήκε επίσης σε εσωτερικές διαβουλεύσεις για αντίμετρα.
Μέσα στο τετραήμερο 5-9 Απρίλη τα χρηματιστήρια άρχισαν να κατρακυλάνε όπως και η τιμή του πετρελαίου ενώ αντίθετα συνέχισε την ανοδική του πορεία ο χρυσός, το λεγόμενο «νόμισμα της κρίσης». Το πιο απειλητικό για τις ΗΠΑ ήταν ότι την κάτω βόλτα πήραν και τα αμερικανικά ομόλογα, «το πιο σίγουρο χαρτί» για τους επενδυτές σε όλο τον κόσμο που είχε μείνει «ασφαλές καταφύγιο» ακόμη και στην κρίση του 2009.
«Το εύρος και το μέγεθος των δασμών στους κύριους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ προκάλεσε παγκόσμιο ξεπούλημα μετοχών και πυροδότησε έντονες αντιδράσεις από τα μέλη του Καπιτωλίου, ακόμα και από Ρεπουμπλικανούς, αλλά και από δισεκατομμυριούχους χρηματοδότες του Ρεπουμπλικανικού κόμματος» ανάφεραν οι Financial Times. Ένας από αυτούς, ο Μπιλ Άκμαν, προειδοποίησε τον Τραμπ: «Ο πρόεδρος έχει μια ευκαιρία να πάρει ταϊμάουτ 90 ημερών. Αν εξαπολύσουμε οικονομικό πυρηνικό πόλεμο εναντίον κάθε χώρας στον κόσμο, οι επενδυτές θα κλείσουν τα πορτοφόλια τους... Οι επιχειρήσεις είναι ένα παιχνίδι εμπιστοσύνης. Ο πρόεδρος χάνει την εμπιστοσύνη των ηγετών των επιχειρήσεων σε όλο τον κόσμο... Δεν είναι αυτό που ψηφίσαμε».
Στις 8 Απριλίου ο Χάσετ ,ένας οικονομικός σύμβουλος του Τραμπ, ρωτήθηκε αν ο προέδρος θα εξέταζε αναβολή των δασμών για 90 ημέρες. Ο σύμβουλος απάντησε μετά από μια μικρή σιγή «ναι»: Για είκοσι λεπτά στην Wall Street υπήρξε ράλι τιμών το οποίο διακόπηκε άδοξα μόλις το «πάγωμα» διαψεύστηκε από τον Λευκό Οίκο και ξανάρχισε η κατρακύλα. Η 9η Απρίλη ήρθε και ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι επιβάλλει δασμούς 104% στην Κίνα για να πάρει απάντηση ένα 84% από το Πεκίνο και να ακολουθήσει νέα ρελάνς του Τραμπ 125% (αθροιστικά 145%) προς την Κίνα. Η κατρακύλα συνεχίστηκε.
Στο τέλος της μέρας ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι τελικά προχωράει σε 90ήμερο πάγωμα των δασμών προς όλες τις χώρες «που θα ήθελαν να διαπραγματευτούν» εκτός από την Κίνα. Εξήγησε ότι ανέβαλε τους δασμούς γιατί οι άνθρωποι άρχισαν να συμπεριφέρονται «νευρικά» και «φοβισμένα». Μετά πανηγύρισε ότι οι «χώρες με παίρνουν τηλέφωνο και μου φιλάνε τον κώλο για να κλείσουν μια συμφωνία». Προέβλεψε ότι το ίδιο θα κάνει και η Κίνα: «Απλά, ακόμη ψάχνουν τρόπο...ξέρετε οι κινέζοι είναι περήφανοι άνθρωποι».
Απαντώντας η Κίνα ανακοίνωσε ότι «αν οι ΗΠΑ αγνοούν τα συμφέροντα και των δύο χωρών και της διεθνούς κοινότητας και επιμένουν σε έναν δασμολογικό και εμπορικό πόλεμο, η Κίνα θα πολεμήσει μέχρι τέλους». Η φον Ντερ Λάιειν «χαιρέτισε» το πάγωμα ως ένα «σημαντικό βήμα προς τη σταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας» αφού βέβαια νωρίτερα η ΕΕ (εκτός Ουγγαρίας) είχε εγκρίνει δασμούς «εξισορρόπησης» 10-25% σε μια σειρά αμερικανικών προϊόντων.
Πίσω στο μαντρί
Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Μπέσεντ προσπαθώντας να συμμαζέψει τα ασυμάζευτα δήλωσε ότι «τα γεγονότα της τελευταίας εβδομάδας αντανακλούν τη στρατηγική του προέδρου» που «κατάφερε περισσότερες από 75 χώρες να προσέλθουν για διαπραγματεύσεις και παρέμεινε σταθερός στην πορεία φτάνοντας μέχρι εδώ». Αλλά ακόμη και το πρόσωπό του έδειχνε ότι ψεύδεται. Στο ρεπορτάζ τους οι Financial Times εξηγούν πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα:
«Η εξέγερση κατά του Τραμπ από τους επενδυτές και ορισμένους από τους πλούσιους υποστηρικτές του, συγκέντρωσε τις δυνάμεις της... Την Δευτέρα (7/4) ο Τραμπ άρχισε να προσαρμόζεται. Ξεκίνησε εμπορικές συνομιλίες με την Ιαπωνία και τη Ν. Κορέα και έθεσε επικεφαλής των διαπραγματεύσεων τον υπουργό Οικονομικών Μπέσεντ …Μέχρι τις 9/4 ο πολυμέτωπος εμπορικός πόλεμος που εξαπέλυσε στις 2/4 με πολλές φανφάρες είχε γίνει μη βιώσιμος οικονομικά, δημοσιονομικά και πολιτικά...».
Η επίδειξη δύναμης εξελίχθηκε σε επίδειξη αδυναμίας. «Η παύση των αμοιβαίων δασμών εξαιρουμένης της Κίνας δεν σημαίνει ότι η αμερικανική οικονομία έχει αποφύγει την επιβράδυνση της ανάπτυξης και την αύξηση του πληθωρισμού» ανακοίνωσε η Citigroup.
Στις 13/4 ο Τραμπ με την oυρά στα σκέλια έστειλε παντού μηνύματα «ηρεμίας» ανακοινώνοντας ότι 20 κατηγορίες προϊόντων που αφορούν υπολογιστές, laptops, σκληρούς δίσκους κλπ εξαιρούνται, χαρακτηρίζοντας «εποικοδομητικές» τις συνομιλίες με το Ιράν και ετοιμάστηκε για τις διακοπές του Πάσχα.
Mετά δυσκολίας τα χρηματιστήρια άρχισαν να συνέρχονται και τα αμερικάνικα ομόλογα ανέβηκαν. Αλλά ακόμη κι έτσι η αισιοδοξία είναι περιορισμένη. Ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan, Ντάιμον δήλωσε ότι αναμένει μακροχρόνια ύφεση και ακολούθως πούλησε τις μετοχές που είχε στην τράπεζά του.
Ούτε με τους δασμούς ούτε με τις αγορές
Η συζήτηση ανοίγει πάνω στο αν κανείς πρέπει να πάρει θέση σήμερα υπέρ του ελεύθερου εμπορίου ή του «προστατευτισμού». Και η απάντηση είναι τίποτα από τα δύο.
Λένε ψέματα οι υπερασπιστές του «ελεύθερου εμπορίου» ότι η κρίση προέκυψε απλά από τον εμπορικό πόλεμο. Για να προκύψει χρειαζόταν και τους αναμαλιασμένους επενδυτές να ουρλιάζουν «πούλα-πούλα». Τη βουτιά και τη χασούρα αμέτρητων δισ. δολαρίων σε λίγες μέρες δεν την προκάλεσαν μόνο οι ανακοινώσεις των δασμών αλλά το γεγονός ότι η αβεβαιότητα είναι σύμφυτη με το αέναο κυνήγι του κέρδους, την αναρχία της αγοράς και τον ανταγωνισμό που σημαδεύουν τον καπιταλισμό. Ο «προστατευτισμός» απλώνει το χάος καθώς ο ανταγωνισμός οξύνεται πλέον όχι μόνο ανάμεσα στις επιχειρήσεις αλλά και ανάμεσα στα κράτη.
Τα κραχ και οι υφέσεις μπορεί να ξεσπάνε με διάφορες αφορμές αλλά η αιτία τους είναι η βαθύτερη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, κρίση πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους. Τα υπόλοιπα είναι συμπτώματα και δευτερεύουσες συνέπειες αυτής της κρίσης που την επανατροφοδοτούν. Αν σήμερα η αφορμή ήταν οι δασμοί, το 2009 αφορμή ήταν η φούσκα των ακινητών και αύριο θα είναι κάποια άλλη.
Το ζήτημα είναι ότι οι καπιταλιστές προτιμάνε, αντί να ρισκάρουν πραγματικές μακροπόθεσμες επενδύσεις, να τζογάρουν στο γρήγορο κέρδος. Όπως υποστηρίζει ο οικονομολόγος Obstfeld είναι η εσωτερική κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας που οδήγησε στα εμπορικά ελλείμματα λόγω της κατάρρευσης των επενδύσεων σε παραγωγικά περιουσιακά στοιχεία στις ΗΠΑ σε μεγάλο βαθμό λόγω της φούσκας των ακινήτων. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι γιατί εδώ και τέσσερις δεκαετίες το μέσο ποσοστό κέρδους συνεχίζει την καθοδική του πορεία.
Οικονομική ηγεμονία σε κρίση
Οι δασμοί δεν μπορούν να «ντριμπλάρουν» αυτό το γεγονός. Αλλά δεν είναι το έργο ενός «τρελού», όπως λίγο-πολύ προσπαθούν να το παρουσιάσουν οι Δημοκρατικοί.
Ο Τραμπ κέρδισε τις εκλογές έχοντας την υποστήριξη ενός μεγάλου κομματιού του αμερικάνικου καπιταλισμού υποσχόμενος μια πολιτική που θα πετύχει να διαφυλάξει την παγκόσμια ηγεμονία του που απειλείται παντιοτρόπως τα τελευταία χρόνια.
Μέσα από τους δασμούς ο Τραμπ θέλει να πειθαναγκάσει τις μεγάλες εταιρίες να μεταφέρουν την παραγωγή τους στις ΗΠΑ. Και με αυτόν τον τρόπο να μπορέσει να ανταγωνιστεί την Κίνα εκεί που είναι το δυνατό της σημείο, δηλαδή στην παραγωγή.
Ταυτόχρονα οι δασμοί αυξάνουν την πίεση που ήδη ασκεί στους φιλικούς, αλλά ανταγωνιστικούς προς τον αμερικάνικο, καπιταλισμούς, σε οικονομικό, γεωπολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, να συνταχτούν από πίσω του στον ρόλο που αυτός τους έχει ταγμένους:
Δεν μπορεί οι ΗΠΑ να εξασφαλίζουν την «άμυνα» της ΕΕ και η Γερμανία να συσσωρεύει κέρδη. Να φορτωθεί η ΕΕ το κόστος των εξοπλισμών και γιατί όχι να μεταφέρει τις αυτοκινητοβιομηχανίες της στις ΗΠΑ, λέει ο Τραμπ. Ο αντίστοιχος πειθαναγκασμός γίνεται προς τις σύμμαχες δυνάμεις της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ασίας, να συνταχθούν από πίσω του εναντίον του βασικού αντιπάλου, της Κίνας, στον Ειρηνικό.
Ένα δύσκολο στοίχημα
Το πολλαπλό αυτό στοίχημα του Τραμπ, όπως φάνηκε από την πρώτη μέρα έχει προβλήματα:
Η πρώτη άμεση συνέπεια του «προστατευτισμού» θα είναι η αύξηση των τιμών στις ίδιες τις ΗΠΑ δηλαδή η εκτίναξη του πληθωρισμού. Η FED θα πιεστεί, για να αντισταθμίσει την άνοδο του πληθωρισμού, να αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού. Ο συνδυασμός ύφεσης και αύξησης των επιτοκίων απειλεί την παγκόσμια οικονομία με κρίση.
Ένα δεύτερο πρόβλημα αφορά το δολάριο. Το ισχυρό δολάριο δίνει στις ΗΠΑ τη δυνατότητα να δανείζονται σχεδόν απεριόριστα μέσα από την πώληση των αμερικανικών ομολόγων. Αλλά, η πώληση αμερικανικών ομολόγων που είδαμε τις προηγούμενες μέρες απειλεί να ξεκινήσει μια διαδικασία που αυξάνει το κόστος δανεισμού για το κράτος, αυξάνει τους τόκους και τροφοδοτεί περαιτέρω τον πληθωρισμό. Και έτσι έχει αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία –και στην ισχύ των ΗΠΑ στον κόσμο. Η Κίνα είναι η χώρα που κατέχει τα περισσότερα αμερικανικά ομόλογα. Αν μπει σε διαδικασία να τα ξεφορτωθεί (πολλοί λένε ότι αυτό ήδη συμβαίνει), μπορεί να δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα στις ΗΠΑ.
Επιπλέον ολόκληρα κομμάτια της αμερικανικής παραγωγής εξαρτώνται από προϊόντα που παράγονται στην Κίνα. Η Κίνα είναι χώρα με μεγαλύτερη παραγωγική αυτάρκεια συγκριτικά με τις ΗΠΑ, που προς το παρόν καλούν τους επενδυτές να επενδύσουν σε ένα περιβάλλον που όπως φάνηκε κάθε άλλο παρά ασφάλεια τους παρέχει. Οι υποσχέσεις ότι οι ΗΠΑ θα γίνουν νέο φορολογικό ελντοράντο για τους μεγάλους επενδυτές ξένους και αμερικάνους που θα ήθελαν να επιστρέψουν τα εργοστάσιά τους στις ΗΠΑ, για την ώρα δεν πείθουν. Ποιος πραγματικά θα δεχόταν να εμπιστευτεί τα κεφάλαιά του σε μια χώρα που ο πρόεδρός της τη μια μέρα διεκδικεί την Γροιλανδία, την άλλη τον Κόλπο του Μεξικού και την άλλη θέλει να κάνει Ριβιέρα την Γάζα; Ο Τραμπ λέει ότι «οι χώρες του φιλάνε τον κώλο» για διαπραγμάτευση, και πράγματι ο εκβιασμός των ΗΠΑ είναι ισχυρός, ανάλογος με τη δύναμή τους. Αλλά η επιθετική στάση του Τραμπ όχι μόνο εναντίον της Κίνας αλλά και εναντίον των συμμάχων/ανταγωνιστών του μπορεί να σπρώξει χώρες που ταλαντεύονται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η Κίνα το καταλαβαίνει αυτό και μπαίνει δυναμικά στο παιχνίδι καλώντας την ΕΕ, στην οποία έχει ούτως ή άλλως τεράστια ανοίγματα, να συμπράξει μαζί της.
Όπως υποσττηρίζει ο μαρξιστής οικονομολόγος Μichael Roberts: «Οι εισαγωγές και οι εξαγωγές των ΗΠΑ δεν αποτελούν πλέον την καθοριστική δύναμη στο παγκόσμιο εμπόριο. Το αμερικανικό εμπόριο ως ποσοστό του παγκόσμιου εμπορίου δεν είναι μικρό, σήμερα ανέρχεται στο 10,35% αλλά έχει μειωθεί από το 14% το 1990. Αντίθετα, το μερίδιο της ΕΕ είναι 29% ενώ οι λεγόμενες BRICS έχουν τώρα μερίδιο 17,5%, με επικεφαλής την Κίνα με σχεδόν 12%, από μόλις 1,8% το 1990».
Στρατιωτική ηγεμονία σε κρίση
Στρατιωτικά οι ΗΠΑ είναι η πρώτη υπερδύναμη, ένα ισχυρό εργαλείο. Ο, κατά τα άλλα «ειρηνικός», Τραμπ το αξιοποιεί απειλώντας τους «ανυπάκουους» και βομβαρδίζοντας ήδη στην Υεμένη σε μια επίδειξη δύναμης στο πλευρό του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή.
Μόνο που το πρόσφατο ιστορικό των ΗΠΑ έχει δείξει ότι αυτή η υπεροπλία δεν παίζει τον ίδιο ρόλο όπως παλιά. Τις δύο προηγούμενες δεκαετίες οι ΗΠΑ βγήκαν ηττημένες από δύο πολέμους στη Μέση Ανατολή, στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, με την Ρωσία και το Ιράν να καλύπτουν το κενό. Η απόπειρα της κυβέρνησης Μπάιντεν να ενδυναμώσει το κύρος τους μέσα από ένα πόλεμο φθοράς εναντίον της Ρωσίας στην Ουκρανία, κατέληξε τελικά σε πόλεμο φθοράς για τις ΗΠΑ σπαταλώντας πόρους και αναβάλλοντας εξελίξεις στο μέτωπο του Ειρηνικού το οποίο θεωρείται από όλους ως το κύριο.
Ο Τραμπ εκλέχτηκε ως ο πρόεδρος που θα τελείωνε τον πόλεμο στην Ουκρανία «μέσα σε μια μέρα» με στόχο να καλύψει τη νέα αποτυχία. Αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται. Η Ρωσία έχοντας ασφαλίσει τα νώτα της κλιμακώνει στρατιωτικά τις επιθέσεις προκειμένου να πάρει ό,τι προλάβει μέχρι την επερχόμενη εκεχειρία. Οι διαρροές από τον Λευκό Οίκο λένε ότι ο Τραμπ είναι όλο και πιο θυμωμένος με τη Ρωσία. Αν και δεν τη συμπεριέλαβε στις χώρες που αύξησε τους δασμούς δήλωσε: «Δεν είμαι χαρούμενος, διότι βομβαρδίζουν σαν τρελοί αυτή τη στιγμή. Βομβαρδίζουν –δεν ξέρω τι συμβαίνει εκεί».
Το ότι έκανε αυτή τη δήλωση μιλώντας σε συνάντηση με τον Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο την ώρα που κλιμάκωνε τους βομβαρδισμούς στην Γάζα, είναι προκλητικό. Aλλά και στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής, ο Τραμπ έχει κολλήσει. Κάνοντας πλάτες στον Νετανιάχου ρισκάρει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τα αραβικά καθεστώτα, που πιέζονται για διέξοδο από την αστάθεια στην οποία έχει περιέλθει όλη η Μέση Ανατολή. Ρισκάρει είτε αυτά να απομακρυνθούν είτε να ανατραπούν, όπως συνέβη, εκπλήσσοντας τους πάντες και τον ίδιο τον Τραμπ, στην Συρία.
Η οικονομική κλιμάκωση με την Κίνα φέρνει τον πλανήτη πιο κοντά στη στρατιωτική κλιμάκωση. Πρόκειται για εξαιρετικά επικίνδυνη εξέλιξη.
H εργατική τάξη στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στην Κίνα και σε όλο τον πλανήτη δεν έχει κανένα λόγο να συνταχτεί με οποιοδήποτε από τα ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα. Οι εργάτες χρειάζεται να συγκρουστούν με τους καπιταλιστές στην ίδια τους τη χώρα. Στις χώρες της «Δύσης» και ιδιαίτερα στις χώρες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, παλεύουμε ενάντια στους εμπορικούς πόλεμους και τους εξοπλισμούς, ενάντια στις ΗΠΑ και την ΕΕ του «Rearm Europe» και κάθε ιμπεριαλιστική τους επέμβαση.
Αυτό δεν σημαίνει ότι συντασσόμαστε με τις άρχουσες τάξεις της Κίνας ή της Ρωσίας. Η εργατική τάξη έχει πληρώσει με τεράστιες θυσίες και αίμα την οικονομική και στρατιωτική τους ανάπτυξη. Ο «νεκροθάφτης» του Τραμπ δεν είναι ο Πούτιν ή ο Σι Τζινπίνγκ. Είναι η αντίσταση της εργατικής τάξης που βρίσκεται στην καρδιά του κτήνους. Και έχει πιάσει ήδη το φτυάρι του.
Η πιο γρήγορη «περίοδος χάριτος»
Τα πλακώματα έχουν ανοίξει με σφοδρότητα στο εσωτερικό του αμερικάνικου κεφαλαίου –και των Ρεμπουπλικάνων– για τον αν το σοκ και δέος του Τραμπ θα κάνει τελικά χειρότερη την κατάσταση για την αμερικανική ηγεμονία. Η γκρίνια είχε ήδη αρχίσει για την τοποθέτηση του Μασκ στην ηγεσία της νεοσύστατης DOGE με στόχο τις απίστευτες περικοπές 2 τρις δολαρίων στις δημόσιες δαπάνες των ΗΠΑ. Η σύγκρουση κορυφώθηκε με την ανακοίνωση των δασμών.
Πριν ανοίξει η κρίση των δασμών, σημάδια κόπωσης της διακυβέρνησης εμφανίστηκαν σε εκλογικές αναμετρήσεις. Στο Ουισκόνσιν την 1η Απρίλη σε εκλογές για την ανάδειξη δικαστή, η υποψήφια που στήριξαν οι Δημοκρατικοί κέρδισε με 1,3 εκατομμύρια ψήφους έναντι ενός για τον υποψήφιο που στήριξαν οι Ρεπουμπλικάνοι. Ο Μασκ είχε ρίξει πάνω από 25 εκατομμύρια δολάρια για τη διαφήμιση του εκλεκτού του, αλλά έπεσαν στο κενό.
Η πτώση είναι αποτέλεσμα της κινηματικής έκρηξης που σαρώνει τις ΗΠΑ το πρώτο τρίμηνο της διακυβέρνησης Τραμπ. Παρά την νωθρή στάση της ηγεσίας του Δημοκρατικού Κόμματος και των συνδικάτων η μετωπική επίθεση από τον Τραμπ φέρνει αντίθετα αποτελέσματα.
«Κάτω τα χέρια»!
Αυτό έγινε σαφές στις 5 Απρίλη. Η «δυσαρέσκεια» είναι πολύ λίγη σαν λέξη για να περιγράψει το αντικυβερνητικό κύμα που σαρώνει τις ΗΠΑ. Στα συλλαλητήρια που οργανώθηκαν με σύνθημα «Κάτω τα χέρια» ενώθηκαν όλα τα μέτωπα. Εκατομμύρια άνθρωποι, σύμφωνα με το CNN, διαδήλωσαν σε 1.400 σημεία σε 50 πολιτείες.
Στην Ουάσινγκτον πάνω από 100.000 και άλλοι τόσοι στη Νέα Υόρκη. Ο κόσμος βγήκε στους δρόμους ακόμη και στις μικρότερες πόλεις και κωμοπόλεις,. Στο Ράλεϊ, της Βόρειας Καρολίνας με πληθυσμό λιγότερο από μισό εκατομμύριο οι διοργανωτές περίμεναν 2.000 και κατέβηκαν 45.000. Όπως έγραψε ο Νίκος Λούντος στην Εργατική Αλληλεγγύη: «Είναι πολύ μεγάλη η διαφορά με τις διαδηλώσεις το αντίστοιχο κύμα της πρώτης τετραετίας του Τραμπ. Όχι μόνο όσον αφορά στο μέγεθος. Οι κινητοποιήσεις του Σαββάτου ήταν παντού ένα κάλεσμα για μάχη εδώ και τώρα, όχι για υπομονή. Αυτή η πραγματικότητα καταγράφεται σε κάθε σύνθημα, σε κάθε πικέτα».
Στο Χάρισμπουργκ της Πενσυλβάνια, οι άνθρωποι φώναζαν: «Κάτω τα χέρια από τους ΛΟΑΤΚΙ+». Στο Σιάτλ, υπήρχε μια θάλασσα από πλακάτ με το σύνθημα «Πολεμήστε την ολιγαρχία». Στο Πρόβιντενς του Ρόουντ Άιλαντ, ο κόσμος κατακεραύνωσε τις απελάσεις των μεταναστών. Στην Ατλάντα την αποχρηματοδότηση της δημόσιας Υγείας. Στο Σαν Φρανσίσκο, οι διαδηλωτές σχημάτισαν με τα σώματά τους το μήνυμα «Κάτω τα χέρια από τη δημοκρατία». Στη Βοστώνη, ένα πλακάτ έγραφε: «Δεν υπάρχει πόλεμος, αλλά ταξικός πόλεμος». Ένα άλλο, «Ταΐστε το λαό, φάτε τους πλούσιους». Στην Ουάσιγκτον o ξεσηκωμός συνδυάστηκε με πανεθνική κινητοποίηση για την Παλαιστίνη όπου συμμετείχαν δεκάδες χιλιάδες. Οι διαδηλωτές ξεδίπλωσαν ένα πανό εκατοντάδων μέτρων με όλα τα ονόματα των νεκρών της Γάζας.
Στο «Hands off» που κάλεσε τις διαδηλώσεις συμμετέχουν διακόσιες περίπου οργανώσεις κάθε είδους όπως: Move On, Indivisible, Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών, Women’s March, Greenpeace. Αλλά και συνδικάτα, όπως: AFL-CIO, AFT (εκπαιδευτικών), CWA (τηλεπικοινωνιών), Ομοσπονδιακό Συνδικαλιστικό Δίκτυο (FUN) –μια ομάδα συνδικαλιστών βάσης των εργαζομένων στις ομοσπονδιακές υπηρεσίες που βρίσκονται στο στόχαστρο των περικοπών του Μασκ με δεκάδες χιλιάδες απολυμένους τις τελευταίες εβδομάδες.
Το ζήτημα της δράσης είναι κάτι εξαιρετικά κρίσιμο γιατί μπορεί να ξεδιπλώσει τη δυναμική και δεν χωράει καμιά απολύτως υποτίμηση. Όπως καμιά υποτίμηση δεν χωράει στην συζήτηση που πρέπει να ανοίξει για το σε ποια κατεύθυνση θα πάει αυτό το κίνημα για να νικήσει και αφορά δύο βασικά άξονες: Την Αριστερά και τα Συνδικάτα.
Αριστερά
Ξεκινώντας από το πρώτο, οργανώσεις όπως το MoveOn και το Indivisible έχουν πιάσει μεν το αίσθημα του κόσμου που αγανακτεί με την απραξία της ηγεσίας του Δημοκρατικού Κόμματος αλλά ο στόχος τους είναι να τις πιέσουν να γίνουν «πιο προοδευτικές». Όπως είπε χαρακτηριστικά στην ομιλία της στην Ουάσιγκτον εκ μέρους του Indivisible, η Leah Greenberg, σε μια συγκέντρωση που το λόγο πήραν βουλευτές των Δημοκρατικών: «Αν οι πολιτικοί μας ηγέτες σηκώσουν το ανάστημά τους, θα τους στηρίξουμε».
Ήδη σε αυτήν την κατεύθυνση η Αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος, εκφραζόμενη από τον Σάντερς και την Κορτέζ, πήρε την πρωτοβουλία να μαζέψει τις διάσπαρτες δράσεις σε μια πολιτική καμπάνια κάτω από το σύνθημα «Fight Oligarchy» (Πολεμήστε την Ολιγαρχία). Στις συγκεντρώσεις τους με σύνθημα «πώς πάμε παραπέρα» συμμετέχουν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι. Η οργή αφορά και τον Τραμπ αλλά και την ηγεσία των Δημοκρατικών. Η Κορτέζ είπε σε μια ομιλία: «Θα πετάξουμε έξω αυτούς τους αλήτες...Αυτό δεν αφορά μόνο τους Ρεπουμπλικάνους. Χρειαζόμαστε και ένα Δημοκρατικό κόμμα που να αγωνίζεται πιο σκληρά για εμάς». Ο πρόεδρος του συνδικάτου στην αυτοκινητοβιομηχανία (UΑW) Σων Φέιν μίλησε σε μία από τις συγκεντρώσεις φορώντας μπλουζάκι «Φάτε τους πλούσιους».
Το κάλεσμά τους για ανατροπή Τραμπ λειτουργεί προωθητικά για το κίνημα. Αλλά η απάντηση που δίνουν στο ερώτημα πώς πάμε παρά πέρα αντί να στοχεύει σε μια μαζική, αυτόνομη, πολιτική έκφραση στην Αριστερά στις ΗΠΑ, εγκλωβίζει το κίνημα στον «μονόδρομο» του Δημοκρατικού Κόμματος –το οποίο είναι κόμμα της ολιγαρχίας όσο και οι Ρεμπουπλικάνοι.
Το είδαμε αυτό να συμβαίνει, την προηγούμενη φορά που ο Σάντερς μάγευε τα πλήθη αλλά όταν έχασε από τον Μπάιντεν κατέληξε να στηρίζει την άθλια διακυβέρνησή του που άνοιξε το δρόμο στον Τραμπ. Αλλά ακόμη και τώρα, ο Σάντερς εξήρε πρόσφατα την πάταξη της «παράνομης μετανάστευσης» από τον Τραμπ ενώ τόσο ο ίδιος όσο και η Κορτέζ παρέμειναν σιωπηλοί κόντρα στον γενοκτονικό πόλεμο του Ισραήλ παρά τις τεράστιες μάχες του κινήματος αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη στις ΗΠΑ.
Συνδικάτα
Τα συνδικάτα μέσα στην τελευταία δεκαπενταετία έχουν επιστρέψει δυναμικά στις ΗΠΑ με νικηφόρες απεργίες σε μια σειρά παραδοσιακούς κλάδους αλλά και δημιουργία συνδικάτων σε δύσκολους, όπου δεν υπήρχαν, όπως η Amazon, τα Mc Donalds, τα Starbucks.
Σήμερα, δεν είναι λίγοι αυτοί που παρομοιάζουν την επίθεση του Τραμπ εναντίον της εργατικής τάξης με την αντίστοιχη επίθεση του Ρήγκαν στην μεγάλη απεργία των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας και το συνδικάτο τους, την PATCO, που κατέληξε σε μαζική απόλυση των εργαζομένων και έγινε αφετηρία μια μεγάλης ήττας για την εργατική τάξη των ΗΠΑ. Αλλά η επίθεση του Τραμπ ξεσηκώνει μαζικές αντιστάσεις.
Πέρα από τους αντιεργατικούς νόμους που ψήφισε με το καλημέρα ο Τραμπ, έδωσε εντολή να τερματιστούν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις με 50.000 ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας και στη συνέχεια να ξηλωθούν οι συμβάσεις περίπου ενός εκατομμυρίου ομοσπονδιακών υπαλλήλων σε δεκάδες υπηρεσίες απολύοντας δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους σε υπηρεσίες που αφορούν: κέντρα Υγείας. ιατρική έρευνα, αξιολόγηση φαρμάκων, υποστήριξη ατόμων με αλτσχάιμερ, προστασία κατά της γρίπης, περιβάλλον, δάση, εθνικά πάρκα –σε όποιον τομέα έχει να κάνει με τις κοινωνικές ανάγκες.
Η κλίμακα της επίθεσης κόβει την ανάσα. Σεκιουριτάδες και αστυνομικοί σταματάνε τους εργαζόμενους που πάνε να πιάσουν δουλειά λίγες ώρες αφότου τα αφεντικά τους έστειλαν ειδοποιητήρια απόλυσης. Αλλά το ίδιο και η άμεση αντίσταση. Το ρεπορτάζ του MSNBC την παραμονή της 5ης Απριλίου είναι χαρακτηριστικό:
«Μόλις άρχισαν να γίνονται γνωστά τα νέα των μαζικών απολύσεων στα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC)» λέει η παρουσιάστρια Rachel Maddow, «κόσμος άρχισε να συγκεντρώνεται μπροστά στο κτίριο του CDC στην Ατλάντα. Στο Άινταχο διαδηλώνουν βετεράνοι ενάντια στις απολύσεις στα Κέντρα Υγείας που τους αφορούν. Στο Σακραμέντο στην Καλιφόρνια εκατοντάδες διαδηλώνουν στο πλευρό των ομοσπονδιακών υπαλλήλων έξω από μονάδα Υγείας. Στο Μαϊάμι στην Φλόριντα, μαζική συγκέντρωση γίνεται έξω από στρατόπεδο κράτησης μεταναστών ζητάει την απελευθέρωση αυτών που απήχθησαν από το ICE. Στο πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, φοιτητές διαδηλώνουν ενάντια στην σύλληψη ιρανής συμφοιτήτριας τους. Στην Βαλτιμόρη, σε διαδήλωση που οργανώνει το FUN, οι συγκεντρωμένοι μαζί με τους συμπαραστάτες φωνάζουν “εργάτες ενωμένοι ποτέ νικημένοι».
Ο Τραμπ από την πλευρά του παίζει το χαρτί του διαίρει και βασίλευε καταγγέλλοντας ως «τεμπέληδες» τους εργαζόμενους στο Δημόσιο. Ταυτόχρονα ο Τραμπ πουλάει τους δασμούς ως φιλεργατικό μέτρο: «Είμαι υπερήφανος που είμαι ο πρόεδρος των εργαζομένων, που δεν υπερασπίζεται τη Wall Street». Πρόκειται για παραμύθι. Τους δασμούς που επιβάλει ο Τραμπ θα κληθεί να πληρώσει η εργατική τάξη των ΗΠΑ λόγω της αύξησης των τιμών. Τις επιθέσεις του Τραμπ στις κοινωνικές υπηρεσίες τις πληρώνει ήδη ολόκληρη η εργατική τάξη που τις χρησιμοποιεί. Οι επιθέσεις του Τραμπ στο δικαίωμα στο συνδικαλισμό, στις ΣΣΕ και το δικαίωμα στην εργασία δίνουν το πράσινο φως σε κάθε τοπικό κυβερνήτη και κάθε αφεντικό να κάνει το ίδιο τσακίζοντας τα συνδικάτα, κάνοντας απολύσεις και συντρίβοντας τους μισθούς.
Στην Γιούτα ψηφίστηκε νόμος που απαγορεύει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις των εργαζομένων του δημόσιου τομέα. Μια εταιρεία στο Μίσιγκαν αρνήθηκε στους εργαζόμενους το δικαίωμα να προχωρήσουν σε εκλογές για την ανάδειξη συνδικάτου. Λίγες ώρες μετά την «Ημέρα Απελευθέρωσης», η γιγαντιαία αυτοκινητοβιομηχανία Stellantis δήλωσε ότι θα «αδρανοποιήσει» τα εργοστάσιά της στο Μεξικό και τον Καναδά και ότι τα αμερικανικά εργοστάσια που τα προμηθεύουν, στο Μίτσιγκαν και την Ιντιάνα, θα απολύσουν επίσης εργαζόμενους.
Οι υποσχέσεις του Τραμπ για τη δημιουργία δουλειών μέσα από το ξανάνοιγμα εργοστασίων στις ΗΠΑ αφενός έχουν ως προϋπόθεση τη μείωση του κόστους εργασίας –που ήταν και ο λόγος για τον οποίο οι αμερικανικοί κολοσοί μετέφεραν τις προηγούμενες δεκαετίες την παραγωγή τους στην Κίνα και πολλές άλλες χώρες. Η «μεγάλη Αμερική» του Τραμπ θέλει «μικρούς» εργάτες ασυνδικάλιστους, με ελάχιστους μισθούς, συντάξεις, δικαιώματα.
Δυστυχώς στα παραμύθια του Τραμπ έχουν τσιμπήσει μερικές από τις συνδικαλιστικές ηγεσίες. Ο πρόεδρος της UAW, που πέρσι πραγματοποίησε μια από τις πιο δυνατές νικηφόρες απεργίες, μπορεί να φοράει μπλουζάκι «φάτε τους πλούσιους» αλλά το συνδικάτο έχει δηλώσει τη συμφωνία του με τους δασμούς που τάχα θα αναστήσουν την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία.
Πολεμήστε σαν την κόλαση
Προς το παρόν οι περισσότερες ηγεσίες που είναι ενάντια στον Τραμπ παραμένουν σε «συμβολικές» κινήσεις: Το συνδικάτο NTEU δίνει μάχη στα δικαστήρια για να προστατεύσει τους απολυμένους εργαζόμενους. Η AFGE που εκπροσωπεί τους 820.000 ομοσπονδιακούς υπαλλήλους δηλώνει ότι «προετοιμάζει άμεση νομική δράση». Η AFT, επίσης με μεγάλη απεργιακή παράδοση, μήνυσε την κυβέρνηση Τραμπ για το κλείσιμο του υπουργείου Παιδείας.
Αλλά οι πιέσεις θα μεγαλώνουν όσο θα αποκαλύπτεται η απάτη του Τραμπ. Η πρόεδρος του συνδικάτου των ιπτάμενων φροντιστών και συνοδών Σάρα Νέλσον πήγε ένα βήμα παρά πέρα υποστηρίζοντας: «Είναι στο χέρι όλων μας να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη που έχουμε. Το εργατικό κίνημα έχει πολύ λίγες επιλογές σε αυτό το σημείο εκτός από την κινητοποίηση για γενική απεργία». Η βάση δεν περιμένει, απαιτεί και οργανώνει πιο σκληρή απάντηση τώρα.
Στις κινητοποιήσεις των ομσπονδιακών υπαλλήλων στην πρώτη γραμμή της αντίστασης βρίσκεται η οργάνωση βάσης FUN. Η Βιρτζίνια Ροντίνο συνδικαλίστρια στην AFL-CIO, μίλησε σχετικά στο Socialist Worker: «Σε κάθε περικοπή υπήρξαν έκτακτες διαμαρτυρίες σε τοπικό, πολιτειακό, αστικό και εθνικό επίπεδο. Υπάρχει μεγάλη οργάνωση. Το FUN είναι ένα απλό κίνημα ομοσπονδιακών εργαζομένων που θέλουν να κάνουν περισσότερα από όσα τους επέτρεπαν τα υπάρχοντα συνδικάτα και ηγείται στη μάχη για να σταματήσουν οι επιθέσεις κατά των ομοσπονδιακών εργαζομένων. Συμμετέχουν στον προγραμματισμό διαδηλώσεων για την Πρωτομαγιά. Η ομάδα είναι πολύ μαχητική, καθώς πολλοί τοπικοί συνδικαλιστικοί ηγέτες είναι απογοητευμένοι από τη γραφειοκρατία.
Ο κόσμος λέει ότι οι Δημοκρατικοί απέτυχαν, μόνο εμείς στους δρόμους θα κάνουμε τη διαφορά. Αυτό το συναίσθημα είναι διάχυτο σε όλη την αντίσταση. Υπήρξαν επίσης εθνικές μέρες δράσης από τα συνδικάτα των ταχυδρομικών». Και εκεί ο Τραμπ θέλει να προχωρήσει στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ. Το συνδικάτο APW των ταχυδρομικών απάντησε με μέρα δράσης και συγκεντρώσεις σε περισσότερα από 250 σημεία. Άλλες 210 συγκεντρώσεις οργανώθηκαν από το συνδικάτο «National Association of Letter Carriers» με σύνθημα «Fight Like Hell». Πολεμήστε σαν την κόλαση. Είναι ένα μήνυμα που βρίσκει απήχησε σε όλο και περισσότερο κόσμο.